تعیین فصول اقلیمی در غرب ایران با روش سینوپتیک

در این پژوهش ارتباط میان فصول اقلیمی با فصول نجومی در گستره ی غرب ایران در یک دوره زمانی 31 ساله(1981- 2011) میلادی مورد بررسی قرار گرفته است. به عبارت دیگر هدف این تحقیق، بررسی ارتباط میان تغییرات الگوهای سینوپتیکی نقشه های میانگین هفتگی فشار سطح زمین و ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال با زمان و طول مدت هریک از فصول اقلیمی در غرب ایران می باشد. در این رابطه ابتدا با استفاده از روش تحلیل خوشه ای، الگوی غالب تعداد هفته هائی که در هریک از فصول اقلیمی قرار می گیرند، استخراج و سپس با استفاده از نقشه های مذکور، نوع توده های هوا در هر هفته شناسائی شده است. در مرحله بعد با محاسبه ی فراوانی هر توده هوا بر حسب درصد برای هریک از فصول، فراوان ترین توده هوا در هر فصل معرفی و با استخراج الگوی غالب سینوپتیکی برای استقرار آن توده هوا، علت مغایرت زمان آغاز و پایان هریک از فصول اقلیمی با فصول نجومی تشریح شده است. نتایج این مطالعه نشان داد که در غرب ایران چهار فصل اقلیمی حاکم است که فصل بهار با 7 هفته تداوم از 22 فروردین تا 8 خرداد، کوتاه ترین فصل و زمستان با 18 هفته تداوم زمانی، از 14 آذر تا 21 فروردین سال بعد، بلند ترین فصل اقلیمی در این منطقه می باشد. علت طولانی بودن زمستان در این منطقه توده های هوای cp، mp و ca است که با توجه به موقعیت کوهستانی این منطقه و وجود مراکز پرفشار حرارتی سرد حاکم در ارتفاعات زاگرس در فصل زمستان، بر شدت و طول مدت این فصل اقلیمی اثر می گذارد. فصل پاییز دارای تداوم 11 هفته ای بوده و از 28 شهریور تا 13 آذر به طول می انجامد. توده های هوای این فصل ترکیبی از توده های هوای تابستانه و زمستانه ی غرب ایران است. فصل تابستان اقلیمی نیز با 16 هفته تداوم زمانی یکی از فصول اصلی و بلند در این منطقه است که 9 خرداد تا 27 شهریور را شامل می شود. درواقع منطقه ی مورد مطالعه با داشتن دو فصل بهار و پاییز که فصول انتقالی هستند، فقط دو فصل اصلی دارد که عبارتند از زمستان و تابستان. اصلی ترین الگوهای سینوپتیکی در فصل بهار، دو الگو است که به استقرار توده هواهای ct با فراوانی 31 درصد و mp با فراوانی 3/28 درصد می انجامد. الگوی سینوپتیکی اصلی در فصل تابستان الگوئی است که توده هوای ct را با فراوانی 7/72 درصد در منطقه نفوذ می دهد. فصل پاییز نیز یک الگوی مهم و اصلی دارد که باعث استقرار توده هوایcp البته با شدت سرما و خشکی کم تر نسبت به فصل زمستان می شود که فراوانی آن 49 درصد است. در فصل زمستان الگوی فصل پاییز با شدت بیشتری در منطقه حاکم می شود و توده هوای cp با فراوانی 55 درصد، اصلی ترین توده هوای این فصل را تشکیل می دهد که در اغلب موارد بسیار سرد و خشک می باشد.